Na al het goede wat de bewoners van Zuid-Afrika mij hebben gegeven zocht ik een manier om wat terug te doen. Samen met Eric en Mariëtte van Groot Parys bedachten we in de loop van 2008 het idee van ‘Plaaswerkerswyn’.
Hun werkers (werknemers) op de plaas (wijnboerderij) hebben het relatief goed, ze wonen gratis en veilig op de plaas. Een groot deel van de gekleurde Zuid-Afrikaanse bevolking woont in townships met weinig voorzieningen en criminaliteit loerend om de hoek. Logisch dat niet alleen de plaaswerkers in de huisjes wonen, maar ook hun familie en vrienden.
Hun kinderen gaan gewoon naar school maar na schooltijd hingen ze een beetje rond. Om daar wat aan te doen hebben Eric en Mariëtte een soort kinderopvang georganiseerd in een klein gebouwtje naast de woningen. Een van de vrouwelijke plaaswerkers, Yvonne, past op en geeft les. Een veilige en vertrouwde omgeving waar ze ook wat leren.
Wat is de beste manier om de lokale mensen te helpen? Dé beste manier zal niet bestaan, maar ik geloof wel in scholing en verantwoordelijkheid geven. Een goed voorbeeld is de farmmanager van Groot Parys: Donovan. Van een ‘gewone’ werknemer is hij na een paar jaar uitgegroeid tot een goede farmmanager die zelfstandig zijn werk doet. Door hem vertrouwen te geven, te begeleiden en op te leiden.
Terug naar het idee van de Plaaswerkerswyn. Kort gezegd houdt dat in: wijn maken samen met de werknemers en de winst te gebruiken voor opleiding.
Zo kon het gebeuren dat zo’n tien mannen en vrouwen op hun vrije zaterdag in de wijngaard aan het werk waren. Klokslag 07:00 op Valentijnsdag 2009 was iedereen present. De vrouwen druiven plukken, de mannen met de volle kratten sjouwen. Eric en Mariëtte deden de voorbereidingen met de wijnmaakspullen en ik maakte vooral foto’s.
Op die dag waren de ruby cabernet druiven perfect rijp om een droge rosé te maken. Om twee vaten van 225 liter en een baby-vaatje van 50 liter te vullen, werden er 56 kratjes van 18 kilo druiven geplukt. Van 1000 kilo druiven maak je normaal gesproken zo’n 700 liter wijn. Nu geeft ruby cabernet heel veel kleur en daarom werden de druiven zo kort mogelijk geperst. We hadden niet genoeg druiven en in allerijl werd er nog een paar honderd kilo druiven bijgeplukt.
Met veel improvisatie is er wijn gemaakt op de plaas zelf en gebruik gemaakt van zwaartekracht. De ontsteelde en lichtgekneusde druifjes werden op de oplegger van de tractor gehesen. Daar stond de houten mandpers klaar en Donovan en Eric vulden de pers zo snel mogelijk. ongelooflijk hoe snel het witte sap donkerroze kleurt. Via een ingenieuze constructie van een huishoudzeef, een trechter en een irrigatieslang liep het sap zo de barrique in. Die stond al in een ‘bakkie’ (wagen met open laadbak), want gevuld zijn ze niet meer te tillen.
Uiteindelijk is er ongeveer 1350 kilo druiven verwerkt tot 550 liter most. Iets meer dan nodig voor de drie houten fusten, het restant ging in plastic jerrycans naar de plaas zodat de mannen daar zelf wijn van konden maken. De fusten brachten we naar de kelder van Boland zodat ze op een koele plek kunnen vergisten.
De verwachtingen zijn hoog, alles is in het werk gesteld om er een mooie rosé van te maken. De druiven komen van een biologische wijngaard, het is een koel jaar geweest (dus weinig suiker en veel zuur), het was niet te warm tijdens het plukken (17 graden om 07.00 en 23 graden om 13.00), de druiven vergisten in goede houten fusten en rijpen in een koele kelder.
Hoe verder? De rosé staat nu te pruttelen (zonder toegevoegde gist!) en dat zal nog een week of wat duren. Daarna laten we het een paar maanden in de fusten rijpen. In mei kan ik het weer proeven en dan besluiten we met z’n allen hoe lang de wijn verder rijpt. In principe niet te lang om zoveel mogelijk fruit te bewaren. Als dat allemaal goed gaat gaan we bottelen in flessen met schroefdop.
De verkoopprijs zal mede afhankelijk worden van de kwaliteit. Hoe hoger hoe beter. De volledige ‘winst’ gaat naar een fonds. De besteding wordt in samenspraak met Donovan bepaald, maar het zal in ieder geval iets met opleiding te maken hebben. Voor de kinderen en/of de werknemers.
De kosten van één fles schat ik op € 3,30. Die kosten bestaan uit: aankoop fusten, fles, etiket, doos, bottelkosten, transport, importkosten, accijns, invoerrechten. De druiven zijn gratis ter beschikking gesteld. De plaaswerkers hebben op zaterdag gratis gewerkt om de druiven te oogsten. Als een fles voor € 7,50 verkocht wordt, gaat er € 1,20 aan BTW naar de overheid en blijft er dus € 3,00 per fles over. Met deze optimistische inschatting en een gunstige wisselkoers komt er ongeveer 22.500 Rand in het fonds. Dat is ongeveer een jaarsalaris voor een geschoolde werknemer!
Zover is het nog lang niet, eerst moet de wijn nog lekker worden. Graag hoor ik wat jullie van dit project vinden en welke verkoopprijs acceptabel zou zijn, uitgaande van een goede kwaliteit wijn. Het is wel de bedoeling dat de 600 flessen binnen korte tijd verkocht worden zodat de opbrengst nog dit jaar naar ‘die plaaswerkers’ kan gaan.
